Teknik Resesyona Ne Oldu?

Henüz çeyreğin ortasındayız ve bu rakamlar çok hızlı bir şekilde geri gelebilir: “On November 9, the GDPNow model estimate for real GDP growth in the fourth quarter of 2022 is 4.0 percent, up from 3.6 percent on November 3.” Ancak yine de Atlanta Fed’de görülen 4% büyüme yılın ilk yarısında görülen daralma ile karşılaştırıldığında çelişkili bir durum oluşturuyor. Fed’in faiz artışlarını sürdürmesi, işsizlik oranında önemli bir artış olmaması ve nette hatta gerilemesi, endekslerde bir çöküş yaşanmaması neticesinde yılın ilk yarısında kaydedilen daralmanın resesyon olduğunu söyleyenler, yani iki çeyrek üst üste daralma teknik resesyondur görüşü, sessizce ortadan kayboldu. Peki ama tam olarak ne oldu? İlgi çeken bir tartışma.

 

İlk  grafiğe baktığınızda ister üst üste iki çeyrek daralma olarak tanımlayın ister NBER kriterlerine göre bakın resesyonların aynı tarihlere denk düştüğünü göreceksiniz. Şayet önümüzdeki aylarda NBER bir açıklama yapmazsa , ki cari verilerde çok büyük revizyonlar olmazsa yapmasına gerek yok, yakın zamanda ilk kez “teknik resesyon” olarak adlandırılan gelişme ile NBER resesyonu eş zamanlı yaşanmış olmayacak. NBER’in resesyon tanımı yaparken hangi unsurlara baktığını çok yazdığım için burada değinmeyeceğim. Ancak pratikte 3 kriterden bahsedebiliriz. Daralmanın durasyonu, derinliği ve difüzyonu (yani yaygınlığı) . İlk madde malumunuz minimum 2 çeyrektir, ikinci madde için end. üretimde 1.5% civarında bir gerileme ve işsizlik oranında min. 6 % diyebiliriz, son madde endüstrinin en az 75%’sinin benzer koşullarda olmasıdır.

 Birinci ve ikinci çeyrek GDP verilerine baktığımızda 2 ve 3 nolu kriterlerin tam olarak söz konusu olmadığını görüyoruz. 1. Çeyrekte büyümeye katkı bazında baktığımızda net ihracat (x-i) -3.13% ve kamu tüketimi -0.4% ile  manşet rakam üzerinde çok büyük bir etkiye sahip. İkinci çeyrek verisine baktığımızda ise bu defa stoklarda değişimin -1.9% (ve -0.29%  ile kamu tüketiminin ) manşeti baskıladığı göze çarpıyor. 2. grafikte bütçe dengesi var.

İlk yarıda rekor artışa dikkatinizi çekerim. Yani geniş tabanlı bir daralmadan ziyade çok öne çıkan az sayıda kalem var. Buna benzer bir dar kapsamlı resesyonu ne zaman görmüştük? Bireysel olarak hiç birimiz görmedik ancak 1945 yılında savaşın sonlanması(‘na yakın) ile benzer bir resesyon yaşandı.

Son grafikte end. üretim verisini görüyorsunuz (Dikkat ederseniz tüm resesyonlarda eksiye geçmiş, bu yılın “teknik resesyonunda” ise geçmemiş.) . Savaşın sonlarına doğru yavaşlayan üretim bitiş düdüğü ile beraber YoY eksiye geçiyor. Son derece anlaşılır bir durum. Gerçek bir durgunluk vs söz konusu değil (aksine savaş bitip ,insanlar geri döndüğünde her açıdan canlanma var) sadece kamunun savaş üretimi sert bir şekilde durduğu için görünürde bir resesyon var. Bunu teknik bir cümle haline getirirsem business cycle aşağıya dönmüyor sadece savaş ekonomisinden sivil üretime geçişte bir duraksama yaşanıyor.

 

Fed bacağında ise, her şey olup bittikten sonra, şu yorumun doğru çıktığını görüyoruz. 2020 Covid önlemleri alındığında Fed ve pek çoğumuz kapatmaların bir depresyona neden olacağını düşündü. Bir anda artan işsizlik ve bunun talep üzerinde yaratacağı etkiden korkan Fed raftan depresyonla mücadele alet çantasını çıkarttı. Oysa yaşanan bir depresyon değil suppression-du (daha doğrusu -muş), yani talep depresyonda veya 2008 krizinde olduğu gibi ortadan kalkmamıştı, devlet eli ile bastırılmıştı (Çin'de de benzer bir durum temel farklardan dolayı daha zayıf bir şekilde ama yine de var).

Diğer dinamiklerle birleştiğinde bu kez 2008’de olduğu gibi ortada kaybolan bir talep de olmaması nedeni ile çok hızlı bir enflasyon yükselişi gördük. 2020’de panik olan Fed bir kez daha panik oluyor. Enflasyonda gerileme işaretleri artıyor olmasına rağmen işaretlere değil endekslerin  kendisine göre hareket etmekte kararlı olan Fed gerektiğinden fazla sızla sıkılaşmaya gitmesi durumunda başka sorunlara neden olacak. CPI ve PCE’de ne kadar erken bir zamanda gerileme görürsek o kadar rahatlatıcı olacak.